Η εκκλησία μας εορτάζει σήμερα την Κοίμηση της Υεραγίας Θεοτόκου και ο Δεκαπενταύγουστος, «το Πάσχα του καλοκαιριού», είναι ημέρα-ύμνος στην Παναγία, τη μητέρα όλων των Χριστιανών.

Επίκεντρο στο νομό Έβρου είναι ασφαλώς η Παναγία Κοσμοσωτειρα στις Φέρες. Η Προστάτιδα των απανταχού Θρακών.  Χθες το βράδυ τελέστηκε Αρχιερατικός εσπερινός, χοροστατούντος του Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως κ.Άνθιμου, παρουσία εκατοντάδων πιστών από όλη την περιοχή και το νομό, ενώ ακολούθησε η λιτάνευση της Ιερής εικόνας της Μεγαλόχαρης.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ που έκανε το orthodoxplanet.com στην Παναγία Κοσμοσώτειρα

Παναγία Κοσμοσώτειρα: Η Αγια-Σοφιά της Θράκης

Από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία του ελλαδικού χώρου είναι ο ναός της Παναγίας Κοσμοσώτειρας στις Φέρες Έβρου, λαμπρό δείγμα κωνσταντινουπολίτικης αρχιτεκτονικής, με εξαίρετο τοιχογραφικό διάκοσμο. Ένας ναός που θεωρείται από τα παλαιότερα και σημαντικότερα εμβλήματα του Βυζαντίου.

Στην πόλη των Φερών επιβάλλεται ακόμα και σήμερα μεγαλοπρεπής ο μολυβδοσκέπαστος τρούλος του βυζαντινού ναού της Παναγίας Κοσμοσώτειρας, καθολικού του ομώνυμου μοναστηριού. Γι’ αυτό το σπουδαίο θρησκευτικό μνημείο οι Φέρες ανακηρύχθηκαν το 1994 σε «θρησκευτικό κέντρο των απανταχού Θρακών». Ας δούμε την ιστορία του…

Βρίσκεται στο σταυροδρόμι της Εγνατίας με το Δέλτα του Έβρου, περιοχή στρατηγικής και οικονομικής σημασίας για το Βυζάντιο, πέρασμα για όλους τους κατακτητές από Ανατολή ή Δύση.

Θεμελιώθηκε το 1152 μ.Χ. από τον τριτότοκο γιο του αυτοκράτορα Αλέξιου Α’ Κομνηνού και της Ειρήνης Δούκαινας, Ισαάκιο Κομνηνό, ο οποίος σε ηλικία 59 ετών ήρθε «περί τα χείλη του ποταμού» Έβρου και σε τόπο έρημο «ανθρώπων και οικημάτων» καθίδρυσε «το της Κοσμοσωτείρας και Θεομήτορος φροντιστήριον, ανδρών μοναζόντων».

Θεωρείται ότι ο τάφος του βρίσκεται στο αριστερό μέρος του νάρθηκα του ναού, σύμφωνα με την επιθυμία που ο ίδιος εξέφρασε στο Τυπικό, άρθρο 89: «καθεδράσαι τὸν τοιοῦτον τάφον ἐν τῷ εὐωνύμῳ μέρει τοῦ νάρθηκος, ἔνθα καὶ παρεκβολὴ τοῦ κτίσματος διὰ τὸν τάφον παρ’ ἡμῶν γέγονε».

Σε αυτό συντείνει και η τοιχογραφία της Παναγίας Κοσμοσώτειρας που βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του τοιχώματος του θολωτού χώρου, με τη Βρεφοκρατούσα να δείχνει με το δεξί της χέρι το πάτωμα του ναού.

Ο Ισαάκιος Κομνηνός στο Τυπικό του ανακήρυσσε τη μονή «ολότελα ελεύθερη, αυτοδέσποτη, ιδιοδέσποτη», χωρίς να υπάγεται σε καμία εξουσία, είτε βασιλική είτε πατριαρχική, αλλά και χωρίς να ορίζει κανέναν Έφορό της από τη γενιά του και τους κληρονόμους του.

Η μονή, από τις ιστορικότερες της Ελλάδας, ονομάστηκε Μονή του Βηρός και αυτό είναι και το όνομα του οικισμού (Βήρος > Βήρα > Φέρα > Φέραι) που δημιουργήθηκε γύρω από αυτήν. Οι κάτοικοι του οικισμού ήταν κυρίως εργάτες της γης, που δούλευαν στα απέραντα κτήματα του μοναστηριού.

Στον εξωτερικό περίβολο της μονής υπήρχε δεύτερος ναός, αφιερωμένος στον Άγιο Προκόπιο, και ακόμα βιβλιοθήκη, σκευοφυλάκιο, βεστιάριο, ξενώνας, λουτρά, δεσποτικό διαμέρισμα, διαμερίσματα για φιλοξενία επισήμων, στάβλοι, εργαστήρια και αποθήκες.

Το σπουδαιότερο κτίσμα της μονής, εκτός από το καθολικό, ήταν το γηροκομείο ή νοσοκομείο, που κατά τη λειτουργία του περιέθαλψε ανήμπορους ανθρώπους από τη γύρω περιοχή παρουσιάζοντας μεγάλο έργο.

Kosmosoteira agiografia 02 Ag. Merkourios2

Ο ναός, πεντάτρουλος εγγεγραμμένος δικιόνιος σταυροειδής, εντυπωσιάζει με τις αρμονικές του αναλογίες.

Αλλά και οι τοιχογραφίες του είναι ένα από τα καλλιτεχνικότερα σύνολα της εποχής, ένας σημαντικός σταθμός ανάμεσα στη γραμμική τέχνη των Κομνηνών και την ιδεαλιστική των Παλαιολόγων.

(Αγιογραφία στρατιωτικού αγίου. Η ομοιότητα της μορφής παραπέμπει στον ίδιο τον Ισαάκιο Κομνηνό).

Περνώντας η περιοχή στα χέρια των Οθωμανών, η μονή μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος αφιερωμένο στον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή.

Οι Τούρκοι γκρέμισαν τα τείχη και τα περισσότερα προσκτίσματα, κάλυψαν τις τοιχογραφίες με επίχρισμα, για να ζωγραφίσουν τα δικά τους φυτικά μοτίβα και αραβουργήματα, έχτισαν μιναρέ και άλλα προσκτίσματα.

Ως τέμενος ο ναός λειτούργησε ως το 1920, χρονιά που η Θράκη απελευθερώθηκε από τον τουρκικό ζυγό και πέρασε οριστικά στην ελληνική επικράτεια.

(Ο ναός στις αρχές του 20ού αιώνα).

Σήμερα από όλο το συγκρότημα των οικοδομημάτων της μονής σώζεται μόνο ο ναός της Κοσμοσώτειρας, τμήμα των τειχών και των πύργων.

Μέχρι πριν λίγα χρόνια ο ναός χρησιμοποιούνταν ως ενοριακός, αλλά σήμερα λειτουργεί μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, καθώς έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο από την Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Κάθε χρόνο, στις 15 Αυγούστου που γιορτάζει το μοναστήρι, συρρέει εδώ πλήθος κόσμου, καθώς η Παναγία Κοσμοσώτειρα έχει καθιερωθεί ως το Παγκόσμιο Προσκύνημα των Θρακών.