Ξεκίνησε το πρωί το παραδοσιακό έθιμο του Τρύφωνα, που διοργανώνεται κάθε χρόνο με πολύ μεγάλη επιτυχία στα Δίκαια του Τριγώνου Ορεστιάδας. Με το στόλισμα της άμαξας του Τρύφωνα που ήδη έγινε, ενώ σήμερα ακολουθούν Μέγας Πανηγυρικός εσπερινός και στις 7 το βράδυ στην τοποθεσίσ “Αμπέλια” θα γίνει το άναμμα της φωτιάς και θα ακολουθήσει γλέντι.
Αύριο στις 11 το πρωί θα γίνει η αναχώρηση για τα αμπέλια και η αναβίωση του εθίμου. Στη 1 το μεσημέρι θα υπάρξει επιστροφή στο χωριό. Θα ακολουθήσουν παραδοσιακοί χοροί από τοπικά συγκροτήματα και θα γίνει εκλογή του νέου Τρύφωνα για του χρόνου.
Τις εκδηλώσεις διοργανώνουν η Τοπική Κοινότητα Δικαίων, ο Σύλλογος Γυναικών Δικαίων, ο Σύλλογος Σιμοδοτών Δικαίων, ο Αθλητικός Πολιτιστικός Σύλλογος “ΟΡΦΕΑΣ” Δικαίων, το ΚΑΠΗ Δικαίων, με την βοήθεια του δήμου Ορεστιάδας και της ΔΗΚΕΠΑΟ.
Λίγα λόγια για το έθιμο του Τρύφωνα
Υπάρχουν πολλές δημώδεις παραδόσεις που παρουσιάζουν τον άγιο Τρύφωνα τιμωρό ασεβών γεωργών, αλλά και τον ίδιο τον άγιο να τιμωρείται, λόγω ασέβειας προς την Παναγία, με αποκοπή της μύτης του.
Οι κάτοικοι των χωριών της Θράκης πιστεύουν στη δεύτρη παράδοση και με ευκολία διηγούνται το περιστατικό με την αδερφή του αγίου, σύμφωνα με το οποίο έγιναν χριστιανοί τα δύο αδέρφια.
«Κάποτε η αδερφή του αγίου Τρύφωνα συνάντησε στο δρόμο την Παναγία, που κρατούσε στην αγκαλιά της τον Χριστό, σαράντα ημερών μωρό. Αφού την χαιρέτησε, η Παναγία τόνισε το ατύχημα που θα συνέβαινε στον αδερφό της ,ότι, δηλαδή, θα ’κοβε τη μύτη του την ώρα που θα ’κλάδευε το αμπέλι. Γι’αυτό της σύστησε να πάει γρήγορα στο χωράφι , αφού πρώτα κάψει δέρμα από το παπούτσι της, και τη στάχτη να τη χρησιμοποιήσει ως γιατροσόφι στην πληγή. Ετσι κι εγινε . Η αδερφή του τρέχει γρήγορα στο αμπέλι τους και βρίσκει τον Τρύφωνα να κλαδεύει το αμπέλι, σώος. Του αναφέρει το περιστατικό της συνάντησής της με την Παναγία, αλλά αυτός της απαντά πως ξέρει πολύ καλά τη δουλειά του και μάλιστα το κλάδεμα. Και τότε ξαφνικά κόβει τη μύτη του. Αμέσως η αδερφή του τοποθετεί το γιατροσόφι, που είχε ήδη ετοιμάσει, κι έτσι η μύτη του θεραπεύτηκε».
Σε καμιά άλλη περιοχή της Θράκης δεν ήταν τόσο ανεπτυγμένη η καλλιέργεια του αμπελιού όσο στην περιοχή της Στενημάχου. Το φύτεμα των κλημάτων γινόταν πάντα με καινούργιο φεγγάρι και με ευχές, όπως: «με το καλό”.” Καλό πιάσιμο”.” Ο Αη-Τρύφωνας να βοηθάεi».
Το κλάδεμα ποτέ δεν άρχιζε πριν από τη γιορτή του Αγίου. Μάλιστα το πρώτο κλάδεμα γινότανε ομαδικά ,μετά τη θεία λειτουργία, με πανηγυρικό τρόπο. Ο δρόμος από την εκκλησία ως το παρεκκλήσι του Αγίου Τρύφωνα στολιζότανε με αψίδες και με πράσινες γιρλάντες, στις οποίες κρεμούσαν κληματόβεργες με τα τσαμπιά ξερών σταφυλιών, που τα διατηρούσαν γι’αυτό το σκοπό. Το απόγευμα φούντωνε το πανηγύρι με χορούς, φαγοπότι και αγώνες διαφόρων μορφών, όπως : πάλης, ιππασίας και κρασοποιίας.
Εκατόν εβδομήντα πέντε χιλιόμετρα βόρεια από την Αλεξανδρούπολη,με μια διαφορά δέκα χιλιομέτρων, αν ακολουθήσουμε τον οδικό άξονα Διδυμοτείχου -Ζώνης-Κυπρίνου και μόλις λίγα χιλιόμετρα από τα σύνορα με τη Βουλγαρία, βρίσκονται τα Δίκαια.
Οι κάτοικοί του-πρόσφυγες όλοι-παλιά ήταν εγκατεστημένοι στην γεωργική αυτή περιοχή χωρισμένοι σε τρεις μεγάλους μαχαλάδες:
στους Καβακλιώτες (πρόσφυγες από το Καβακλί της Ανατολικής Ρωμυλίας), στους Αρβανίτες και στους Δημητρηκιώτες.
Τα Δίκαια είναι γνωστά και με την ονομασία Κατίκιο,δηλαδή χωριό του Κατή ή Καδή (του δικαστή).Πιθανόν στα χρόνια της τουρκοκρατίας να διετέλεσε και έδρα του Κατή (εξού και η ονομασία).
Το πρωί της γιορτής οι αμπελουργοί πήγαιναν στην εκκλησία και στο τέλος της θείας λειτουργίας έπαιρναν τον αγιασμό που είχε τελέσει ο ιερέας τη μέρα εκείνη. Μάλιστα στο Δεμερδέσι (τόπος καταγωγής των προσφύγων του χωριού Καβύλη) ο Μπέης έστελνε το φύλακα του τσιφλικιού του να πάρει κι αυτός αγιασμό, ένδειξη πως ο μουσουλμάνος τσιφλικάς σεβόταν και τιμούσε τον άγιο Τρύφωνα.
Όταν σχολούσε η εκκλησιά, πήγαιναν όλοι στα σπίτια τους, αλλάζαν φορεσιές και αφού έπαιρναν τα απαραίτητα αμπελουργικά εργαλεία, ξεκινούσαν για τα χωράφια τους. Παρέες-παρέες έφταναν στ’αμπέλια και ο καθένας τραβούσε μόνος του για το δικό του. Εριχνε σε τρία διαφορετικά σημεία λίγο αγιασμό, για να φέρει ευεργετικά αποτελέσματα στα κλήματα και στη σοδειά. Δεν έλειπαν βέβαια τα πειράγματα και τα ευτράπελα μεταξύ των αμπελουργών.
Κατόπιν συγκεντρώνονταν όλοι σ ‘ ένα αμπέλι και άναβαν φωτιές. Εδώ θα έψηναν μπριζόλες και λουκάνικα .Θα έτρωγαν αλλά και θα έπιναν. Με τις τσότρες να είναι συνεχώς κολλημένες στα χείλη τους έπιναν και τραγουδούσαν. Στη συνέχεια θα πήγαιναν και στα υπόλοιπα χωράφια, για να ρίξουν αγιασμό και σ’ αυτά.
Σήμερα οι Δικαιώτες συνεχίζουν το έθιμο τούτο μέσα όμως και από την αναπαράσταση του συμβάντος στον άγιο Τρύφωνα (κοπή της μύτης).
Η ιστορία πάνω στην οποία στηρίχτηκε αυτό το έθιμο έχει ως εξής:
Tην πρώτη του Φλεβαρη η Παναγιά κίνησε να πάει να σαραντίσει . Στο δρόμο της συνάντησε έναν νέο . Ήταν ένας αμπελουργός που κρατούσε ένα κλαδευτήρι στα χέρια του και κατευθυνόταν προς το αμπέλι του για να εργαστεί . Η Παναγιά τον σταμάτησε ρωτώντας τον για πού πήγαινε. Ο νέος της απάντησε πως πήγαινε για εργασία ,δηλαδή ,να κλαδέψει τ αμπέλι του . Εκείνη τότε του ζήτησε να γυρίσει πίσω στο σπίτι του: “Θαρρώ πως θα ήταν καλύτερα σήμερα να μη πας στο αμπέλι σου αλλά να γυρίσεις πίσω στο σπίτι σου» του είπε . Εκείνος κοίταξε καλά καλά τη γυναίκα και παραξενεύτηκε από τα παράδοξα λόγια της. Γεμάτος εγωισμό της απάντησε πως ο ίδιος ξεκίνησε να πάει στη δουλειά του και πως αυτό ακριβώς θα έκανε . «Να προσέχεις τότε πως θα κλαδεύεις» απάντησε η άγνωστη στο νεαρό και γύρισε η ίδια στο σπίτι της χωρίς να συνεχίσει για τον προορισμό της . Όλο αυτό είναι φυσικό να κρύβει τον υπαινιγμό της σημαντικής μέρας . Η γυναίκα Αυτή δεν ήταν μια απλή γυναίκα αλλά η Μητέρα του Χριστού.
Κι η μέρα εκείνη ήταν ξεχωριστή .Μια μέρα που κανείς όφειλε να τιμά. Ο νέος συνέχισε το δρόμο του χωρίς να ξεφύγει από το σκοπό του .Μόνο κάποιες σκέψεις τον βασάνιζαν στο δρόμο μέχρι τα αμπέλι . Ποια ήταν αυτή η παράξενη γυναίκα που του λέγε τι να κάνει ? κι επιπλέον να του δίνει συμβουλές πως θα κάνει τη δουλειά του ? Μ αυτές τις σκέψεις έφτασε στο αμπέλι του μέσα μονολογώντας : «Καλά , δε ξέρω εγώ που είμαι τόσο έμπειρος πώς να χειρίζομαι ένα κλαδευτήρι και θα ακούσω μια άγνωστη γυναίκα που μου λέει να προσέχω ?» . Συνέχισε λοιπόν τη σκέψη του φωναχτά προσθέτοντας με σαρκασμό , παινεύοντας ταυτόχρονα την ικανότητα του πάνω στην τέχνη του κλαδέματος : «Κι έτσι εγώ ξέρω να κλαδεύω» κι έκανε διάφορες περίτεχνες κινήσεις με το κλαδευτήρι «και αλλιώς ….» , και το κακό δεν άργησε να γίνει. Πάνω στην επίδειξη των ικανοτήτων του έκοψε τη μύτη του με το κλαδευτήρι . Τότε μόνο κατάλαβε λέει η ιστορία πως η άγνωστη γυναίκα δεν ήταν κάποια τυχαία αλλά η ίδια η Παναγία. Έτσι φέρεται η Παναγία να πήγε την άλλη μέρα να σαραντίσει γι αυτό και γιορτάζεται τελικά η Υπαπαντή του Χριστού στις 2 Φλεβαρη .
Άγιος Τρύφων
Ο Τρύφων γεννήθηκε στη Λάμψακο της Φρυγίας (σημερινό Λαψέκι Τουρκίας) και έζησε στα χρόνια των ρωμαίων αυτοκρατόρων Γορδιανού Γ’ (238-244), Φιλίππου του Άραβος (244-249) και Δεκίου (249-251). Προερχόταν από φτωχή οικογένεια και στην παιδική του ηλικία έβοσκε χήνες για να ζήσει. Συγχρόνως, όμως, μελετούσε με ζήλο την Αγία Γραφή και εκτελούσε με ευλάβεια τα θρησκευτικά του καθήκοντα.
Στην πορεία του χρόνου άρχισε να γίνεται γνωστός για τις θαυματουργικές του ικανότητες. Θεράπευε αρρώστους και δαιμονισμένους, και η φήμη του έφθασε μέχρι τη Ρώμη. Ο αυτοκράτορας Γορδιανός τον παρακάλεσε να θεραπεύσει την άρρωστη κόρη του και ο Τρύφων ανταποκρίθηκε με επιτυχία. O Γορδιανός προσπάθησε να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του, προσφέροντάς του αξιώματα και χρήματα, τα οποία όμως ο Άγιος αρνήθηκε.
Τον Ιανουάριο του 250, ο αυτοκράτορας Δέκιος εξαπέλυσε άγριους διωγμούς κατά των χριστιανών. Ο Τρύφων συνελήφθη και οδηγήθηκε ενώπιον των ρωμαϊκών αρχών στη Νίκαια της Βιθυνίας. Εκεί, του ζητήθηκε να απαρνηθεί τη χριστιανική πίστη του και όταν αυτός αρνήθηκε, υποβλήθηκε σε μια σειρά από φρικτά βασανιστήρια. Στην αρχή κατατρύπησαν το σώμα του με σπαθιά, έπειτα τον έδεσαν από τα πόδια σε άλογα και τον έσυραν σε δύσβατες και πετρώδεις τοποθεσίες, στη συνέχεια τον έσυραν γυμνό πάνω σε σιδερένια καρφιά και τέλος του καψάλισαν τα πλευρά με λαμπάδες. Του έδωσαν μια τελευταία ευκαιρία και όταν και πάλι αρνήθηκε να αποκηρύξει την πίστη του, τον αποκεφάλισαν.
